بیرون زدگی دیسک کمر وضعیتی است که می‌تواند در هر نقطه از ستون فقرات رخ دهد، اما بیشتر از هر قسمت دیگری از ستون فقرات پایین کمر را درگیر می‌کند. گاهی اوقات بیرون زدگی دیسک کمر را با نام دیسک پاره شده خطاب می‌شوند. بیرون زدگی دیسک کمر را از شایع‌ترین علل کمردرد و همچنین درد ساق پا یا سیاتیک باید به حساب آورد.

بین ۶۰ تا ۸۰ درصد افراد در دوره‌ای از زندگی خود کمردرد را تجربه می‌کنند. برخی از این افراد در کنار درد کمر، پا درد را هم تجربه می‌کنند که این یکی از علائم اصلی بیرون زدگی دیسک کمر محسوب می‌شود.

اگرچه بیرون زدگی دیسک کمر می‌تواند بسیار دردناک باشد، اما بیشتر افراد تنها با چند هفته یا چند ماه درمان غیر جراحی بهبود نسبی پیدا می‌کنند. گاهی مبتلایان به بیرون زدگی دیسک کمر هیچ گونه علائمی ندارند. این امر موجب می‌شود روند درمان دیسک برآمده به تعویق بیفتد و زمانی علائم بروز می‌یابند که راهی جز جراحی باقی نمانده است.

بیرون زدگی دیسک کمر در بیشتر مواقع نیاز به جراحی ندارد و با روش‌های محافظه کارانه، درمان دست یافتنی خواهد بود. مجله سلامت آگاه طب بیرون زدگی دیسک کمر را از این منظر مورد بررسی قرار داده که جزو شایع‌ترین علت‌های کمردرد به حساب می‌آید.

آناتومی ستون فقرات که مبتلا به بیرون زدگی دیسک کمر می‌شود

ستون فقرات از ۲۴ مهره روی هم تشکیل شده است. اتصال این مهره‌ها کانالی می‌سازد که از نخاع محافظت می‌کند. پنج مهره از ستون فقرات، کمر را تشکیل می‌دهند که ستون فقرات کمری نامیده می‌شود. سایر قسمت‌های ستون فقرات عبارتند از:

• نخاع و اعصاب: این کابل‌های الکتریکی از طریق کانال نخاعی حرکت می‌کنند و پیام‌هایی را بین مغز و ماهیچه‌ها حمل می‌کنند. ریشه‌های عصبی از طناب نخاعی از طریق سوراخ‌هایی در مهره‌ها به نام فورامن منشعب می‌شوند.
• دیسک‌های بین مهره‌ای: در بین مهره‌های دیسک‌های بین مهره‌ای انعطاف پذیر قرار دارند. این دیسک‌ها مسطح و گرد هستند و حدود نیم اینچ ضخامت دارند.
• دیسک‌های بین مهره‌ای هنگام راه رفتن یا دویدن به عنوان ضربه گیر عمل می‌کنند. آن‌ها از دو جزء تشکیل شده‌اند:
• آنولوس فیبروزوس: حلقه بیرونی سخت و انعطاف پذیر دیسک است.
• هسته پالپوزوس: مرکز نرم و ژله مانند دیسک است.

همه ما می‌دانیم که بیشتر دردهای کمر ریشه در ستون فقرات دارد برای درمان انواع دردهای کمر باید سراغ مقاله‌ای رفت که به صورت کامل همه جوانب درمان را پوشش دهد. مانند مقاله درمان کمردرد؛ راه‌های موثر برای مهار درد کمر | ۲۰۲۳. در این مقاله جدیدترین روش‌های درمان مورد بررسی قرار گرفته است.

بیرون زدگی دیسک کمر چیست

ستون فقرات کمری از پنج بخش استخوانی در ناحیه کمر تشکیل شده که در آن بیماری دیسک کمر رخ می‌دهد.

بیرون زدگی دیسک کمر زمانی شروع به فتق می‌کند که هسته ژله مانند آن به دلیل ساییدگی یا آسیب ناگهانی به حلقه بیرونی فشار می‌آورد. این فشار روی حلقه بیرونی، رشته‌های عصبی و طناب نخاعی را تحت فشار قرار داد و کمردرد آغاز می‌شود.

با افزایش سن، دیسک بین مهره‌ای مایع خود را از دست داده و خشک می‌گردد. با این اتفاق، دیسک اسفنجی (که بین قسمت‌های استخوانی ستون فقرات قرار دارد و به عنوان یک ضربه گیر عمل می‌کند) فشرده می‌شود. این فرایند به شکستگی حلقه بیرونی و سخت دیسک منتهی می‌گردد و به هسته یا داخل حلقه اجازه می‌دهد تا بیرون بزند.

اگر فشار ادامه یابد، هسته ژله مانند به حلقه بیرونی دیسک فشار می‌آورد و منجر به بیرون زدگی دیسک خواهد شد. این نه تنها فشرده سازی مکانیکی اعصاب به حساب می‌آید، بلکه مواد دیسک نیز محرک‌های شیمیایی را آزاد و موجب التهاب اعصاب خواهند شد. هنگامی‌که یک ریشه عصبی تحریک گردد، درد، بی‌حسی و ضعف در یک یا هر دو پا را با خود می‌آورد، وضعیتی که به اسم سیاتیک آن را می‌شناسند.

بیشتر بیرون زدگی دیسک کمر در قسمت تحتانی ستون فقرات کمری، به‌ویژه بین مهره‌های چهارم و پنجم کمری و بین مهره پنجم کمری و مهره اول خاجی (سطوح L4-5 و L5-S1) اتفاق می‌افتد.

گاهی برای بیرون زدگی دیسک کمر به جای دارو پماد معرفی می‌کنند چون عوارضی ندارد یا بسیار کم است این مقاله را بخوانید ” بهترین پماد برای دیسک کمر؛ معرفی ۴ پماد برای تسکین درد.

علت بیرون زدگی دیسک کمر چیست؟

بیرون زدگی دیسک کمر اغلب نتیجه ساییدگی و پارگی طبیعی ستون فقرات ناشی از افزایش سن است که به‌این فرآیند انحطاط دیسک می‌گویند.

در کودکان و بزرگسالان، دیسک‌ها دارای محتوای آب بالایی هستند. با بالا رفتن سن افراد، محتوای آب در دیسک‌ها کاهش می‌یابد و دیسک‌ها انعطاف پذیرتر می‌شوند. با از دست دادن آب، دیسک‌ها شروع به کوچک شدن می‌کنند و فضای بین مهره‌ها باریک‌تر خواهد شد. این روند طبیعی پیری، دیسک‌ها را بیشتر مستعد فتق خواهد کرد.

علاوه بر بالا رفتن سن یک رویداد آسیب‌زا، مانند زمین خوردن، تصادف یا بلندکردن وسیله‌ای بسیار سنگین نیز می‌تواند به بیرون زدگی دیسک کمر ختم گردد.

عوامل خطرسازی که روی بیرون زدگی دیسک کمر تاثیر دارند

برخی عوامل، خطر بیرون زدگی دیسک کمر را افزایش می‌دهند که عبارتند از:

• جنسیت: مردان بین ۲۰ تا ۵۰ سال نسبت به زنان بیشتر در معرض فتق دیسک هستند.
• بلند کردن نامناسب وسایل سنگین: استفاده از عضلات پشت به جای پاها برای برداشتن اجسام سنگین ابتلا به فتق دیسک را محتمل می‌سازد. چرخاندن کمر هنگام بلند کردن بدن نیز آسیب‌پذیری کمر را بالا می‌برد.
• وزن: اضافه وزن به دیسک کمر فشار بیشتری وارد می‌کند به همین دلیل افرادی که وزن بالایی دارند بیشتر در معرض بیرون زدگی دیسک کمر هستند.
• فعالیت‌های تکراری: این نوع تحرک‌ها به ستون فقرات فشار می‌آورد. بسیاری از مشاغل از نظر فیزیکی سخت هستند و به بلند کردن، کشیدن، خم شدن یا چرخاندن مداوم نیاز دارند. استفاده از تکنیک‌های ایمن بلند کردن و حرکت از کمر در مقابل ابتلا به دیسک محافظت به عمل می‌آورد.
• رانندگی مکرر و نشستن طولانی مدت: به ستون فقرات و دیسک فشار وارد می‌آورد و احتمال بیرون زدگی دیسک کمر را بیشتر می‌کند.
• سبک زندگی کم تحرک (نه فعال): ورزش منظم در پیشگیری از بسیاری از شرایط پزشکی، از جمله بیرون زدگی دیسک کمر، مهم است.
• سیگار کشیدن: اعتقاد بر این است که سیگار باعث کاهش اکسیژن رسانی به دیسک می‌شود و باعث انحطاط سریع‌تر خواهد شد.

هنگامی که با درد در ناحیه کمر روبرو می‌شویم در قدم نخست قرص‌هایی که کمر درد را کنترل و درمان می‌کنند به ذهن خطور می‌کنند. بسیاری از این داروها را نباید بدون دستور پزشک مصرف کرد ولی برخی هم قابل تهیه بدون نسخه هستند.اگر با درد در کمر روبرو شدید سراغ مقاله قرص کمردرد و بهترین مسکن‌ها برای دردهای کمر” بروید تا درد را کنترل و مدریت کنید.

علائمی که نشان‌دهنده بیرون زدگی دیسک کمر هستند

در بیشتر موارد، کمردرد را باید اولین نشانه بیرون زدگی دیسک کمر دانست. این درد اغلب چند روز طول می‌کشد و سپس بهبود می‌یابد. علائم دیگری که نشان از بیرون زدگی دیسک کمر است عبارتند از:

• کمر درد متناوب یا مداوم: این نوع درد با حرکت، سرفه، عطسه یا ایستادن طولانی مدت وخیم‌تر خواهد شد
• سیاتیک: درد تیز و تابشی است که از باسن تا پشت یک پا گسترش می‌یابد. این نوع درد در اثر فشار بر روی عصب نخاعی به وجود می‌آید.
• بی حسی یا احساس سوزن سوزن شدن در پا
• ضعف عضلانی در ساق پا
• اسپاسم عضلات پشت
• کاهش رفلکس در زانو یا مچ پا
• از دست دادن کنترل مثانه یا روده: بسیار نادر و نشان دهنده مشکل جدی‌تری به نام سندرم دم اسب است. به دلیل فشرده شدن ریشه‌های عصبی نخاعی ایجاد می‌شود و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

راه‌های تشخیص برای جا انداختن بیرون زدگی دیسک کمر

پس از بحث در مورد علائم و سابقه پزشکی، پزشک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. امتحان ممکن است شامل تست‌های زیر باشد:

• معاینه عصبی: به پزشک کمک می‌کند تا روشن شود ‌ایا بیمار ضعف عضلانی یا از دست دادن حس دارد یا خیر. در طول معاینه، پزشک مراحل زیر را از بیمار می‌خواهد: با ارزیابی نحوه راه رفتن بر روی پاشنه پا و انگشتان پا، قدرت عضلانی ساق پای خود را بررسی خواهد کرد. قدرت عضلانی در سایر قسمت‌های بدن نیز امکان دارد مورد آزمایش قرار گیرد.
• تست بلند کردن پای مستقیم (SLR): این یک تست تخصصی برای پیش بینی وجود فتق دیسک به خصوص در بیماران جوان‌تر است. در طول آزمایش، به پشت دراز می‌کشید و پزشک با دقت پای آسیب‌دیده‌تان را بلند می‌کند. زانوی صاف می‌ماند. اگر در پایین و زیر زانو درد احساس شود، می‌توان گفت ابتلا به فتق دیسک قطعی است.

مطالعات تصویربرداری که برای بیرون زدگی دیسک مورد استفاده قرار می‌گیرد

• اشعه ‌ایکس: آزمایشی که از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای تولید تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها بر روی فیلم استفاده می‌کند.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): روشی که از ‌ترکیبی از آهنرباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و کامپیوتر برای تولید تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارهای بدن استفاده می‌کند.
• میلوگرام: روشی که از رنگ تزریق شده به کانال نخاعی استفاده می‌کند تا ساختار به وضوح در اشعه‌ ایکس قابل مشاهده باشد.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (که سی تی اسکن نیز نامیده می‌شود): یک روش تصویربرداری که از اشعه ‌ایکس و فناوری کامپیوتری برای تولید تصاویر افقی یا محوری (اغلب برش‌هایی) از بدن استفاده می‌کند. سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی‌ها و اندام‌ها را نشان می‌دهد. سی تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ‌ایکس عمومی‌ دارد.
• الکترومیوگرافی (EMG): آزمایشی که پاسخ عضلانی یا فعالیت الکتریکی را در پاسخ به تحریک عصب عضله ‌اندازه‌گیری می‌کند.

آیا بیرون زدگی دیسک قابل درمان است

برای اکثر بیماران، بیرون زدگی دیسک کمر به آرامی ‌در طی چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابد. اکثر بیماران تا سه یا چهار ماه بعد از بیرون زدگی بدون علائم هستند. با این حال، برخی از بیماران دوره‌هایی از درد را در طول بهبودی تجربه می‌کنند. راه‌های درمان عبارتند از:

درمان‌ بیرون زدگی دیسک کمر با روش‌های غیر جراحی

استراحت؛ یک تا دو روز استراحت در رختخواب معمولا به تسکین درد کمر و پا کمک می‌کند. ولی دقت داشته باشید که استراحت و عدم تحرک برای مدت طولانی‌تر نه تنها به درمان کمک نمی‌کند بلکه نتیجه عکس می‌تواند داشته باشد. وقتی فعالیت را از سر می‌گیرید، سعی کنید موارد زیر را انجام دهید:

• استراحت بیرون زدگی دیسک کمر: در طول روز استراحت کنید، اما از نشستن طولانی مدت بپرهیزید.
• تمام فعالیت بدنی خود را آهسته و کنترل شده انجام دهید، به خصوص خم شدن به جلو و بلند کردن اجسام.
• فعالیت‌های روزانه خود را تغییر دهید تا از حرکاتی که می‌تواند باعث درد بیشتر شود اجتناب کنید.
• کمربند پلاتینر: یکی از نشانه‌های بیرون زدگی دیسک کمر ناتوانی در حرکت کمر است که برای بهبود آن پلاتینر بهترین و سریع‌ترین گزینه است. این کمربند مجهز به سه تکنولوژی اولتراسوند، اینفرارد و کلاک پالس است که روی بافت‌های کمر تاثیر بسزایی دارد. تقویت جریان خون و ایجاد گرما در عمق دیسک بیرون زده توسط اولتراسوند موجب بهبود حرکت کمر می‌شود. اینفرارد نیز خون را غنی از اکسیژن کرده و مواد مغذی بیشتری به بافت آسیب‌دیده دیسک ارسال می‌کند. از این طریق روند ترمیم و بازسازی دیسک را بشدت سرعت می‌بخشد و این راز بهبودی سریع کمربند پلاتینر است. به همین دلیل بسیاری از پزشکان خرید کمربند پلاتینر را به بیماران خود توصیه می‌کنند. فناوری کلاک پالس نیز با جلوگیری از ارسال سیگنال درد به مغز مانع از ایجاد درد خواهد شد که به این فرایند بلاک عصبی می‌گویند. معمولا برای دردهای شدید مانند جراحی بسیار موثر است.

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن نقش کمکی در درمان بیرون زدگی دیسک کمر دارند ولی به عنوان یک روش بهبود موقت عمل می‌کنند.
• فیزیوتراپی: اشاره به تمرینات خاصی دارد که به تقویت عضلات کمر و شکم کمک می‌کند و از این طریق بیرون زدگی دیسک کمر را کنترل خواهد کرد.
• تزریق استروئید اپیدورال: تزریق یک داروی کورتیزون مانند به فضای اطراف عصب ممکن است با کاهش التهاب، درد کوتاه مدت را کاهش دهد. شواهد خوبی وجود دارد که نشان می‌دهد تزریق اپیدورال با موفقیت درد را در بسیاری از بیمارانی که ۶ هفته یا بیشتر از سایر مراقبت‌های غیرجراحی کمکی نکرده‌اند، تسکین می‌دهد.

اطلاعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد تزریق استروئید اپیدورال در عرض سه ماه پس از جراحی می‌تواند خطر عفونت را کمی ‌افزایش دهد. این خطرات را باید با جراح خود در میان بگذارید.

توجه به‌این نکته ضروری است که ‌این درمان‌های غیرجراحی بیرون زدگی دیسک کمر را بهبود نمی‌بخشد. در عوض، آن‌ها می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند، در حالی که بدن برای بهبود دیسک کار می‌کند. در بسیاری از موارد، بیرون زدگی دیسک کمر به طور طبیعی در طول زمان حل می‌شود و توسط بدن دوباره جذب می‌شود.

جراحی؛ درمان قطعی بیرون زدگی دیسک کمر

تنها درصد کمی‌ از بیماران مبتلا به بیرون زدگی دیسک کمر نیاز به جراحی پیدا می‌کنند. جراحی ستون فقرات معمولا تنها پس از یک دوره درمانی غیر جراحی که علائم دردناک دیسک را کاهش نداده باشد یا برای بیمارانی که علائم زیر را تجربه می‌کنند توصیه می‌شود:

• ضعف عضلانی
• مشکل در راه رفتن
• از دست دادن کنترل مثانه یا روده

میکرودیسککتومی: ‌رایج‌ترین روشی که برای درمان بیرون زدگی دیسک کمر منفرد استفاده می‌شود. این روش از طریق یک برش کوچک در سطح دیسک انجام می‌شود و اغلب شامل استفاده از میکروسکوپ برای پیشبرد جراحی خواهد بود.

در این عمل بخش بیرون زده دیسک همراه با هر قطعه اضافی که به عصب نخاعی فشار وارد می‌کند برداشته می‌شود. اگر بیرون زدگی دیسک کمر در بیش از یک سطح وجود داشته باشد، احتمال نیاز به جراحی با برش بزرگتر دور از ذهن نیست. علاوه بر عمل دیسککتومی جراحی‌های دیگری مانند همجوشی ستون فقرات، لامینکتومی و دیسک مصنوعی نیز وجود دارد که بنا به شرایط بیرون زدگی دیسک انتخاب می‌شوند.

توانبخشی: پزشک یا فیزیوتراپ بعد از جراحی یک برنامه پیاده روی ساده (۳۰ دقیقه در روز)، همراه با تمرینات خاص را برای کمک به بازگرداندن قدرت و انعطاف‌پذیری به کمر و پاها توصیه کند. برای کاهش خطر فتق مکرر، امکان دارد بیمار در چند هفته اول پس از جراحی از خم شدن، بلند کردن و پیچیدن منع شود.

طب‌های جایگزین برای درمان بیرون زدگی دیسک کمر

علاوه بر روش‌های رایج درمان بیرون زدگی دیسک کمر موارد درمانی دیگری نیز وجود دارد که با عنوان طب جایگزین بیشتر شناخته می‌شوند. هر کدام از این درمان‌های جایگزین تاثیرگذاری مشخصی دارند ولی به عنوان خط اول درمان توصیه نمی‌شوند. این روش‌ها عبارتند از:

• ماساژ درمانی: تسکین کوتاه مدتی را برای افراد مبتلا به بیرون زدگی دیسک کمر ایجاد می‌کند. با ماساژ حتی کمر درد مزمن نیز تا حدود زیادی قابل درمان موقت است.
• کایروپراکتیک: دستکاری مهره‌های کمر برای کنترل بیرون زدگی دیسک کمر توسط متخصص کایروپراتیک بسیار موثر است. برای دریافت تاثیر این روش درمانی حداقل یک ماه زمان نیاز است.
• طب سوزنی: نتایجی که معمولا از طب سوزنی به دست می‌آید در حد متوسط است و به تسکین کامل منتهی نمی‌شود. به نظر می‌رسد طب سوزنی درد مزمن کمر و گردن را به طرز چشم‌گیری کاهش نمی‌دهد اما در جایی که دیگر روش‌های درمانی کارساز نیستند می‌تواند پیشنهاد معقولی باشد.

عوارض و خطرات جراحی بیرون زدگی دیسک کمر

در ارتباط با هر عمل جراحی خطراتی وجود دارد. این‌ها شامل خونریزی، عفونت و واکنش به بیهوشی می‌شوند. عوارض خاص جراحی بیرون زدگی دیسک کمر عبارتند از:

• آسیب عصبی
• عفونت
• پارگی کیسه‌ای که اعصاب را می‌پوشاند (به‌این پارگی دورال می‌گویند)
• هماتوم (جمع شدن خون در خارج از رگ‌های خونی) که باعث فشردگی عصب می‌شود
• فتق مکرر دیسک
• نیاز به جراحی بیشتر

بیرون زدگی دیسک کمر در یک نگاه

مشکلات ستون فقرات از جمله بیرون زدگی دیسک کمر تمام فعالیت‌ها و برنامه‌های حرکتی فرد را با اختلال روبرو می‌سازد. این نوع مشکلات و عارضه‌های فرد را بی میل نسبت به انجام فعالیت‌های حرکتی می‌کند و این سرآغاز بیماری‌های دیگر خواهد شد. بیرون زدگی دیسک کمر زمانی رخ می‌دهد که به دلیل وزن زیاد یا فعالیت سنگین دیسک تحت فشار قرار گرفته و از جای خود به بیرون می‌زند.

نباید برای درمان بیرون زدگی دیسک کمر بیش از حد در رختخواب ماند چون عدم تحرک درد را هنگام بلند شدن دوباره بدتر خواهد کرد و این درد نتیجه سفتی عضلات کمر است. سعی کنید فعال بمانید و توصیه‌های ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود را برای کشش دنبال کنید.

استفاده از کمربند پلاتینر به جای فیزیوتراپی، انجام حرکات ملایم و مصرف برخی داروهای بدون نسخه کمک می‌کند که بیرون زدگی دیسک کمر مهار و در عرض چند هفته احساس بهتری بدست آید. با توجه به اینکه درد ناشی از بیرون زدگی دیسک کمر بسیار شدید و ضعف مفرط پاها را به دنبال دارد با حرکت بدتر خواهد شد. اگر روش‌های خانگی درمان و استراتژی‌های محافظه کارانه‌تر در بهبود بیرون زدگی دیسک کمر شکست بخورد، جراحی می‌تواند به عنوان یک گزینه پیشنهادی بررسی گردد.

سوالات متداول

۱.عوارض بیرون زدگی دیسک کمر چیست؟

بیماری فتق دیسک باعث ایجاد درد در کمر و پاها  خواهد شد و این فعالیت‌های روزانه را بشدت مختل می‌سازد. اگر ضعف یا بی حسی پا و مشکل در کنترل روده و مثانه وجود داشته باشد، حتما باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرد تا رویکردهای درمانی آن را زیر نظر داشته باشند. مجموعه این عوامل باعث می‌شود فرد از امورات روزانه باز ماند و بسیاری از فعالیت‌های ورزشی و تفریحی را از دست می‌دهد.

۲. آیا می‌توان از بیماری دیسک کمر پیشگیری کرد؟

حفظ وزن مناسب، شرکت در ورزش منظم و استفاده از وضعیت بدنی خوب می‌تواند خطر ابتلا به بیماری بیرون زدگی دیسک کمر را کاهش دهد.

۳. چه زمانی باید با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی تماس بگیرم؟

اگر درد کمر افزایش یافت و کنترل روده یا مثانه دچار مشکل شد، پزشک را حتما در جریان بگذارید.

۴. ورزش مناسب برای بیرون زدگی دیسک کمر چیست؟

دوچرخه‌سواری، راه رفتن در آب و پیاده‌روی روی سطح صاف از جمله ورزش‌های هستند که در قدم نخست برای بهبود بیرون زدگی دیسک کمر بیشترین تاثیر را دارند.