علائم دیسک کمر را بیشتر از هر جای دیگری در بدن در پاها و اندام‌های تحتانی می‌توان مشاهده کرد. اما نکته‌ای که ذهن را درگیر خود می‌سازد اینکه چرا علائم دیسک کمر بیشتر در پاها بروز می‌یابد؟

قسمت پایین کمر و بخصوص پاها حجم زیادی از عصب را در خود دارند که این اعصاب کمک می‌کنند عملکرد حرکتی پاها در حد بالایی باشد تا بتواند وزن بدن را به دوش بکشند. هر کدام از این رشته‌های عصبی بنا به هر دلیل تحت فشار قرار گیرند عملکرد حرکتی پاها با اختلال روبرو می‌گردد.

سیستم عصبی پاها که مختل شود، بیمار درد شدیدی در ناحیه کمر و پاهای خود تجربه خواهد کرد. یکی از دلایل رایجی که بر رشته‌های عصبی فشار وارد می‌کند فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر است. این عارضه کانال نخاعی را تنگ و به همین دلیل اعصاب حسی و حرکتی تحت فشار قرار می‌گیرد و در نهایت علائم دیسک کمر خود را نشان می‌دهد.

بنابراین وقتی از علائم دیسک کمر حرفی به میان می‌آید، انتشار درد به پاها اولین موردی است که بیماران به آن اشاره می‌کنند. این مقاله از سایت پزشکی آگاه طب با توجه به اهمیت علائم دیسک کمر آن را مورد بررسی قرار داده تا بیماران را از وضعیت دیسک خود آگاه سازد و آن‌ها را به سمت درمان سوق دهد.

علائم دیسک کمر چه نقاطی از بدن را درگیر می‌کند؟

بین مهره‌های ستون فقرات یک لایه با رویکرد ضربه‌گیری وجود دارد که مانع از برخورد مهره‌ها و در نهایت آسیب آن‌ها خواهد شد. این لایه‌های غضروفی که دیسک نام دارند اگر از موقعیت خود خارج و به اعصاب کنترل‌کننده پاها فشار بیاورند، می‌توان گفت که فرد دچار فتق دیسک کمر شـده است. این اتفاق در وهله اول خود را به صورت درد در کمر و پاها نشان می‌دهد.

پس دردهای عصبی ران و پاها که منشا نامعلومی دارند در بیشتر مواقع ریشه در مشکلات کمر از جمله فتق دیسک دارد. اگر بیرون زدگی دیسک اعصاب را درگیر کنند، درد به باسن، ران‌ها و حتی پشت زانو سرایت می‌کند. هر چه درگیری رشته‌های عصبی بیشتر باشد، درد عمیق‌تر و احتمالا از زانو عبور کرده و به پشت پاشنه و انگشتان پا می‌رسد.

زمانی که تحریک اعصاب کمر بیش از حد باشد در کنار علائم رایج دیسک کمر مثل درد در باسن و ران علائمی دیگری مانند کهیر، گزگز و بی‌حسی نیز پدید می‌آیند. این علائم زمانی شدت بیشتری می‌یابند که فرد شروع به راه‌رفتن کند یا برای مدت طولانی سر پا بایستد. در این حالت بیمار احساس خشکی شدید، سرما یا گرما در پاها کرده و به احتمال زیاد تعادل خود را از دست می‌دهد.

رایج‌ترین علائم دیسک کمر را بشناسید

اصولا زمانی که بیرون زدگی دیسک رخ دهد فشار به اعصاب مجاور دور از ذهن نیست. پس این اعصاب یا ملتهب می‌شوند یا آسیب می‌بینند که در هر دو حالت منجر به تابش درد در طول عصب خواهد شد. برخی علائم دیسک کمر در جوانی و بزرگسالی به شرح زیر است:

۱. درد هنگام حرکت زنگ خطری برای ابتلا به دیسک کمر

کسانی که مبتلا به فتق دیسک هستند و از درد رنج می‌برند در حالت سکون اغلب دردی ندارند اما با حرکت رد پای دیسک خود را نشان می‌دهد. درد پس از حرکت در فاصله کوتاهی انفجاری می‌شودف به گونه‌ای که نمی‌توان حرکت کرد و فرد در جای خود قفل می‌شود.

در این حالت اگر عطسه یا جهش ناگهانی موجب ایجاد درد در کمر  یا پاها شود بهتر است که برای درمان به پزشک متخصص مراجعه کرد. متاسفانه کسانی که به پارگی دیسک مبتلا می‌شوند، هنگام نشستن یا خندیدن، دردهای شدیدی را تجربه می‌کنند.

۲. افتادگی پا؛ یکی از علائم دیسک کمر که هشداری خطرناک است

افتادگی پا را باید از شاخص‌ترین نشانه‌ها و علائم دیسک کمر به حساب آورد و در واقع امضایی برای ابتلا به دیسک کمر است. اگر فردی حین راه‌رفتن به طور ناگهانی برای بلندکردن پای خود دچار مشکل شود، یعنی باید گفت که از افتادگی پا رنج می‌برد. این نشانه دیسک کمر با مشکلات ایستادن روی توپ‌های پا خود را بیشتر نشان می‌دهد.

۳. درد در باسن، ران و پاها؛ اولین علائم دیسک کمر

اغلب افراد که به دیسک کمر مبتلا هستند قبل از اینکه در ناحیه کمر نشانه‌ای از درد داشته باشند متوجه درد در ران و پاهای خود می‌شوند. اغلب این دو را می‌توان با هم تجربه کرد ولی درد ساق پا به مراتب شدیدتر خواهد بود. اگر درد در امتداد عصب سیاتیک جریان داشته باشد باید نظر پزشک را جویا شد. امکان دارد فرد از رادیکولوپاتی یا سیاتیک رنج ببرد و پزشک این موضوع را به درستی تشخیص می‌دهد.

۴. دردی متغییر که از اندامی به اندام دیگر تغییر می‌کند

یکی از شاخصه‌های دیگر ابتلا به دیسک کمر تابش درد از یک اندام به اندم دیگر است. برای مثال امکان دارد بیمار یک هفته در پایین کمر و هفته دیگر در پشت ران درد تیزی را تجربه کند. اگر فردی با چنین چیزی روبرو شد بخصوص در یک طرف بدن خود آن را تجربه کرد باید این گمان را داشته باشد که دچار فتق دیسک شده است.

همچنین اگر درد به اطراف باسن، ساق پا و انگشتان پا تابش کند امکان ابتلا به فتق دیسک دور از ذهن نیست. چون این موارد به طور قطع از علائم دیسک کمر به حساب می‌آیند.

۵. مسائل عصبی؛ از علائم ناتوان‌کننده دیسک کمر

اگر در پشت یا پاها درد شدید اشکار شد به احتمال زیاد ناشی از آسیب به تارهای عصبی است. هنگامی‌که درد از نوع سوزن‌سوزن شدن الکتریکی یا سوراخ شدن شدید باشد، باید سریعا تحرک و فعالیت خود را متوقف یا به حداقل رساند و خود را به پزشک معرفی کنید تا مراحل تشخیص فتق دیسک را شروع کند. چون امکان دارد علائم دیسک کمر عصبی باشد.

۶. کمردرد؛ از علائم دیسک کمر یا مشکلات دیگر؟

بدون شک همه انواع کمر درد با فتق دیسک مرتبط نیست و امکان دارد منشا دیگری داشته باشد. پس بدانید هر کمر دردی صرفا فتق یا برامدگی دیسک نیست. درد و مشکلات کمر امکان دارد مانند یک ضربان مبهم خود را نشان دهد و باعث سفتی یا عدم انعطاف برای جلوگیری از درد شود. معمولا دردهای کمری که از علائم دیسک کمر به حساب می‌آیند اغلب با درد در ران و پاها همراه هستند.

۷. درد ناشی از خمیدگی؛ زنگ خطری براب ابتلا به دیسک کمر

در دنیای امروزه بخش زیادی از وقت افراد در پشت کامپیوتر و در حالتی خمیده گذرانده می‌شود. نشستن سر کار نیز می‌تواند همراه با درد باشد. اگر فردی با این علامت روبرو شد، دور از ذهن نیست که از فتق دیسک رنج ببرد.

هنگامی که درد ناشی از خم شدن در پشت میز به سمت درد در پا روانه شود باید هرچه زودتر دنبال درمان رفت چون این اتفاق از  علائم دیسک کمر به حساب می‌آید و کوتاهی در درمان آن امکان دارد فرد را در دراز مدت زمین‌گیر کند. حتی الامکان هنگام قرارگیری روی صندلی از خم‌شدن به جلو باید بشدت خودداری کنید.

علائم دیسک کمر در صورتی که فتق گسترده باشد شدیدتر خواهد بود. اگر فتق دیسک عصب را تحت تاثیر قرار ندهد، درد خفیف‌تر و محدود به کمر خواهد بود.

علائم دیسک کمر چه زمانی در پاها ظاهر می‌شود؟

علائم خفیف بلافاصله خود را نشان نمی‌دهند ومعمولا خیلی کم به نظرمی‌رسند. شروع علائم دیسک کمر و مشکلات ناشی از آن ارتباط مستقیمی با سن و وضعیت بیمار دارد. اما درد در پاها زمانی شروع می‌شود که اعصاب حسی و حرکتی ستون فقرات کمر تحت تاثیر دیسک‌های آسیب‌دیده قرار گرفته‌اند.

پس باید گفت که میزان شدت دیسک کمر نمایانگر شدت علائم آن به حساب می‌آید. با بالا رفتن سن و ضعیف شدن دیسک‌ها، انعطاف پذیری آن‌ها کاهش پیدا می‌کند و سپس دیسک‌ها ترک می‌خورند.

به همین دلیل بیمار علاوه بر کمردرد و کهیر، از درد در ناحیه پا نیز رنج می‌برد. به عبارت دیگر درد در پاها یکی از علائم دیسک کمر پیشرفته به حساب می‌آید و برای بهبود آن باید سراغ درمان‌های خاص پزشکی رفت.

علائم دیسک کمر خطرناک که باید بسیار جدی گرفته شوند

بی حسی در باسن، از دست‌دادن کنترل مثانه یا روده، ضعف در هر دو پا و درد شدید در ناحیه کمر، از نشانه‌های یک بیماری نادر و جدی هستند که به احتمال زیاد ریشه در مشکلات نخاعی یا ستون فقرات دارند. این علائم بیانگر ابتلا به نوعی سندروم به نام سندروم دم اسب است که عدم درمان آن اغلب بیمار را زمین‌گیر می‌کند و امکان دارد که شخص نتواند هیچگاه درست راه برود.

تنش‌های همچون التهاب و فشار به رشته‌های عصبی انتهای ستون فقرات علائم دیسک کمر را شدیدتر خواهد کرد و در صورت تاخیر در درمان می‌تواند منجر به فلج فرد مبتلا و سایر اختلالات دائمی ‌برای او شود.

ارتباط محل برخورد عصب با علائم دیسک کمر؛ کلیدی و بسیار مهم

نشانه‌های بیرون زدگی دیسک با توجه به محل عصب تفاوت‌هایی دارد؛ چون مسیرهای عصبی در ستون فقرات نقش‌های متفاوتی به عهده دارند. برای آگاهی از این تفاوت‌ها موارد زیر را مطالعه کنید:

• برخورد عصب در مهره S1(در سطح L5-S1) باعث می‌شود واکنش مچ پا از بین رفته یا ضعیف شود. این وضعیت ‌ایستادن روی انگشتان یا روی پنجه پا را برای بیماران سخت می‌کند. همچنین این برخورد عصب موجب ایجاد بی‌حسی یا درد در امتداد قسمت بیرونی ساق پا می‌شود وحتی امکا دارد درد را تا کف پا و حتی خارج پا و انگشتان منتشر سازد.
• برخورد عصب و فتق دیسک مهره L چهار و L پنج، ضعف در امتداد انگشت شست و مچ پا به وجود می‌آورد. پس بیرون زدگی دیسک بین این دو مهره حرکت پاشنه به انگشت پا حین راه‌رفتن را مختل خواهد کرد که به‌ آن ضعف افتادگی پا می‌گویند. هنگام رویارویی با این وضعیت بی‌حسی و درد معمولا در بالای پا حس می‌شود و رخنه درد به ناحیه باسن نیز امکان‌پذیر است.
• برآمدگی دیسک بین مهره L سه و L چهار موجب ایجاد یک واکنش غیر طبیعی در پا خواهد شد. زمانی که دقیقا ناحیه زیر زانو با چکش رفلکس لاستیکی ضربه زده شود این علائم دیسک کمر خود را نشان می‌دهد که به آن رفلکس کشکک می‌گویند. درد ناشی از برخورد مهره سه و چهار معمولا به عضله چهار سر جلویی ران می‌رسد. این درد با سیاتیک که در امتداد پشت ساق قرار دارد متفاوت خواهد بود.

نگاهی کلی به موضوع علائم دیسک کمر

ناحیه پایین کمر یعنی پنج مهره‌ انتهایی ستون فقرات بیشترین استعداد را در ابتلا به فتق دیسک دارند؛ به همین دلیلتخریب دیک در این نااحیه بسیار رایج است. درستون فقرات شبکه گسترده‌ای از رشته‌های عصبی و عروق خونی وجود دارد که عملکرد حرکتی پاها را کنترل می‌کنند. وقتی دیسک از موقعیت خود خارج شود فشار زیادی به اعصاب و عضلات کنار دیسک وارد می‌آید کهراه رفتن را با اختلال روبرو می‌سازد و علائم دیسک کمر خود را به صورتگسترده‌ای نشانمی‌دهند. علائمی که شامل موارد زیر می‌شود:

• احساس سوزن سوزن شدن، درد یا سوزش در ناحیه آسیب‌دیده
• دردی که پس از ایستادن یا نشستن بدتر ‌گردد
• درد هنگام راه‌رفتن در مسافت‌های کوتاه
• درد و بی‌حسی، که بیشتر در یک طرف بدن است
• دردی که در شب یا با حرکات خاصی بدتر می‌شود
• دردی که به پاها کشیده ‌شود
• ضعف عضلانی غیر قابل توضیح

باید بدانید که علائم دیسک کمر در افراد مختلف متفاوت است و در هر فردی نشانه‌های مختص او دارد. اگر درد با بی‌حسی همراه شود و توانایی فرد در کنترل ماهیچه‌ها را مختل کند باید حتما به پزشک مراجعه کرد.

سوالات متداول

آیا پا درد از علائم دیسک کمراست یا سیاتیک؟

ضعف و بی‌حسی شدید در پاها، درد در باسن، کهیر در پاها و پشت ساق پا از علل شایع فتق دیسک کمر به شمار می‌آید. اما اگر درد در یکی از پاها باشد احتمال زیاد درد ناشی ازسیاتیک است.

علائم دیسک کمر چگونه از بین می‌روند؟

راه‌ها متعددی برای مدیریت درد ناشی از فتق دیسک وجود دارد و جراحی معمولا آخرین گزینه است. کمربند پلاتینر، دارو، کرایوتراپی و کایروپراکتیک علائم دیسک کمر را تا حد زیادی کاهش می‌دهند. فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی مختص فتق دیسک نیز در بهبود درد دیسک تاثیر قابل توجهی دارند. در صورتی که این روش‌ها جوابگو نباشند، روش‌های تهاجمی‌تر مانند تزریق، جراحی لیزر و جراحی باز گزینه‌های درمانی هستند که باید به کمک آن‌ها علائم دیسک کمر را در پاها برطرف کرد.

چه زمانی فتق دیسک کمر منجر به بی حسی و درد در بالای پا می‌شود؟

بیرون زدگی دیسک مهره L چهار و L پنج، موجب ایجاد ضعف در امتداد انگشت شست و مچ پا می‌شود و حرکت پاشنه به انگشت پا حین راه‌رفتن را مختل خواهد کرد. درصورت مشکل در دیسک بین این دو مهره  بی‌حسی و درد معمولا در بالای پا به وجود می‌آید.